Francisco Martín-Martínez, enxeñeiro químico do prestixioso MIT de Boston e o oftalmólogo Miguel González-Andrades, que traballa na popular Universidade de Harvard, deron a coñecer nesta institución, número un mundial, o seu traballo conxunto sobre como implantar sistemas de materiais complexos de córneas artificiais.
Fran Martínez e Miguel González, son dous claros exemplos de talento emigrado. En 2014 abandonaron Granada para cruzar o charco. Desde entón ambos desenvolven en Estados Unidos a súa actividade profesional e agora os seus camiños conflúen. “O noso obxectivo final é atopar unha cura definitiva á cegueira corneal”, avanzan. Aí é nada.
A pregunta é clara. Como o van a conseguir? Por unha banda Fran, Enxeñeiro Químico e Doutor en Química pola Universidade de Granada, investiga o deseño, modelado, e síntese de materiais con aplicacións en enerxía, biomedicina, e ata infraestructura. Doutra banda Miguel, malagueño de nacemento e Doutor en Medicina pola Universidade de Granada e especializado en Oftalmoloxía, é recoñecido internacionalmente polos seus traballos pioneiros na xeración de córneas artificiais para tratar a ceguera corneal. A súa colaboración, xa que logo, pretende establecer que materiais dos deseñados por Fran pódense aplicar ás investigacións que leva a cabo Miguel. “Eu traballo co deseño molecular de novos materiais, e en particular en nanomateriais e en biomateriais, que son os ámbitos que máis lle interesan a Miguel”, cóntanos o granadino do MIT.
-Como explicarías a alguén sen coñecementos o que estades facendo?
-Fran: Usamos ordenadores para deseñar materiais. Podemos predecir como son as súas propiedades e logo fabricar aquilo que predecimos.
-Miguel: Xeramos tecidos artificiais no laboratorio co fin de substituír tecidos ou órganos danados en pacientes, de modo que non se precisarán donantes para realizar trasplantes.
Con esta encomiable tarefa debaixo do brazo presentáronse o pasado 11 de maio en Harvard, concretamente no Schepens Eye Research Institute (Instituto de investigación de excelencia internacional en investigación ocular), afiliado á facultade de Medicina da prestixiosa institución académica. Ante eles, un auditorio de 50 persoas deseosas de escoitar como pretenden executar as súas aspiracións. O resultado non puido ser mellor. “O feito de presentar sobre o que traballamos durante catro anos ante un público especialista na materia, fai que se converta nun momento a gozar”, detalla Miguel. “Creo que gustou moito. E tamén convencemos aos asistentes do potencial que a combinación de simulacións e experimentos ten para o desenvolvemento de novos materiais con aplicacións en medicina”, engade Fran. A importancia da cita non se traduciu en nervios, “aínda que si en incerteza con respecto á audiencia”, matizan, “pero ese desvaneceu ao poder defender con calma e confianza o noso traballo”, sentencian.
De volta ao día a día, ambos continúan a súa labor de investigación, tanto por separado, como de xeito conxunto. Os materiais cos que opera Fran teñen aplicacións en áreas moi diversas. En nanotecnoloxía, co grafeno e os nanotubos de carbono para enerxía (baterías, electrónica, enerxía solar); materiais de biomasa (algas, madeira, estiércol) con aplicacións en infraestructura (asfalto); e tamén medicina (materiais con seda, e distintos tipos de proteínas).”Estes últimos, e tamén os nanomateriaIs son os que máis me achegan ao que fai Miguel”, recorda o granadino. O malagueño, pola súa banda, explica que anda centrado en “a xeración de tecidos artificiais que poidan substituír á córnea humana cando está danada. A córnea é a capa máis superficial do ollo, unha capa de tecido transparente que está por encima de a pupila e do iris, onde se apoian as lentillas que moita xente usa. É un tecido fundamental para ter unha correcta visión. De modo que cando se dana, pode provocar perda de agudeza visual e ata ceguera”.
Miguel establece neste punto o fin último desta sinerXia. “Esperamos que a nosa investigación con novos materiais permítanos desenvolver tecidos artificiais que poidan substituír unha córnea humana danada e restaurar a visión dos pacientes afectados por enfermidades corneais. Actualmente, estamos desenvolvendo experimentos en animais dalgúns dos modelos xerados no meu grupo en Harvard, os cales, si funcionan como esperamos, poderiamos pasar a medio prazo á avaliación clínica”, avanza.
O futuro, lonxe de España?
Botando a vista atrás Miguel recorda como, en 2013, cando aínda era achego de Oftalmología no Hospital Universitario de San Cecilio, recibiu o premio aos mellores innovadores menores de 35 anos do MIT Technology Review edición España, que conleva unha viaxe a Boston para coñecer a contorna emprendedor da cidade. “Alí puiden reunirme co Profesor Dohlman , lenda viva da oftalmoloxía con 95 anos. Nese mesmo momento ofreceume un contrato por un mínimo de dous anos coa liberdade total para desenvolver novas liñas de investigación para a xeración e mellora de córneas artificiais”, revela. Aquel mesmo ano Fran recibiu unha oferta do MIT mentres traballaba en Bruxelas. pasaron case 5 anos desde entón e ambos recoñecen que lles gustaría regresar, “Si non a España, polo menos a Europa”, segundo Fran. Miguel concreta algo máis: “A familia e a terra tiran, e no noso caso, fai xa algúns meses que andamos indo e vindo de Boston a Granada mensualmente por un tema familiar, e xa que logo a opción de regreso contemplouse”.
Á espera de que chegue ese momento, os dous xenios “made in Granada”, admiten que “os nosos campos son punteiros e con moitísimo futuro, pero tamén son moi competitivos. EE.UU é un lugar moi bo para investigar, pero tampouco é o único. Hai moitos países europeos onde tamén se fai investigación punteira, e por suposto tamén en España, onde hai xente que fai unha investigación excelente”. Fran especifica máis: “O entramado burocrático e endogámico da Universidade, non axuda á incorporación de talento. Pero aínda así, hai casos nos que se está facendo as cousas ben, e quero pensar que se está cambiando cara a mellora”. Miguel recoñece que en Estados Unidos atopou “total liberdade e recursos para levar a cabo todas as miñas ideas. Ademais, Boston ofréceche xogar na primeira liga a nivel profesional-científico. É como xogar na NBA. Tanto Harvard, como o MIT, onde Fran traballa, sempre están coas primeiras Universidades a nivel mundial en todos os rankings”. Con respecto a España, admite que se pode e faise investigación de calidade. Con todo”, agrega, “a falta de investimento tanto a nivel público como privado en ciencia así como un sistema anquilosado no pasado onde no canto de primar a meritocracia, reina a burocracia extrema e a endogamia, dificulta moito e ata bloquean, o progreso da ciencia no noso país”.
Fran, que tamén é presidente de ECUSA, a organización que aglutina aos científicos españois en Estados Unidos , sostén que todos eles coinciden en que “é importante desenvolver un modelo económico que promueva a investigación e a innovación como un motor esencial para a creación e riqueza e benestar, o que non parece que estea claro en moitos dos sectores da administración española”. Segundo opina, “non se trata de evitar de que a xente salga fóra, senón de dotar ao sistema dos mecanismos suficientes para que aqueles que o desexen, poidan volver en condicións que permitan realizar o seu traballo de xeito adecuado, e aí aínda queda moito por facer”.
E é que a competencia é “altísima”, como descobre Miguel. “O noso Instituto de investigación en Harvard parece a ONU. Por exemplo, no grupo que eu lidero, todos somos de fóra. Só importa o currículum e as capacidades que uno teña. Na facultade de Medicina de Harvard os investigadores principais, incluíndo titulares e catedráticos, teñen que conseguir proxectos competitivos para financiar non só as súas investigacións (tanto persoal investigador como materiais) senón tamén os seus salarios. Se non o logran, invítante a irte, conclúe. El e Fran, sen embrago, aguantan. E de que forma.
Fonte da noticia: IDEAL Granada.